Passieve zinnen: de sluipmoordenaar van elke beleidstekst

Misschien herken je dit: je leest een beleidsstuk en komt zinnen tegen als “Er wordt ingezet op het faciliteren van de sociale basis.” Of: “Het beleid wordt uitgevoerd met betrokkenheid van partners.”

Het klinkt officieel, veilig en neutraal. Maar het probleem is duidelijk: niemand weet wie wat doet. En precies daardoor zijn passieve zinnen de sluipmoordenaar van elke beleidstekst.

Wat zijn passieve zinnen in beleidsteksten?

Een passieve zin is een zin waarin iets gebeurt, maar niemand echt handelt. Er wordt ingezet, er wordt opgepakt, er wordt gewerkt aan. Het onderwerp ontbreekt.

In beleidsteksten zie je ze overal terug. Ze lijken neutraal, maar maken je tekst afstandelijk en onduidelijk.

Waarom ambtelijke formuleringen je tekst vaag maken

Ambtenaren gebruiken passieve zinnen vaak niet expres. Het voelt veilig: hoe vager de tekst, hoe minder discussie. Bovendien klinkt het netjes en “beleidsmatig”.

Maar een tekst vol passieve formuleringen heeft nadelen:

• Onduidelijkheid: wie moet er iets doen?

• Vertraging: besluitvorming stokt, omdat niemand de verantwoordelijkheid voelt.

• Verlies van vertrouwen: lezers denken dat je iets te verbergen hebt.

Kortom: passieve zinnen maken beleid minder overtuigend en lastiger uit te voeren.

Voorbeelden uit gemeentelijk beleid

Een paar veelvoorkomende voorbeelden:

• “Er wordt ingezet op het versterken van de sociale basis.”

• “Het beleid wordt geborgd in de uitvoeringspraktijk.”

• “Binnen de gemeente wordt gewerkt aan een integrale aanpak.”

Allemaal zinnen waarin iets gebeurt, maar niemand echt handelt.

Actief herschreven:

• “De gemeente ondersteunt buurtcentra en vrijwilligersorganisaties met geld en advies.”

• “De projectgroep verwerkt het beleid in een concreet uitvoeringsplan.”

• “De afdeling Sociaal Domein werkt samen met scholen en zorginstellingen aan één plan.”

Hoe herschrijf je passieve zinnen naar actief?

1. Begin met wie iets doet

Maak altijd duidelijk wie verantwoordelijk is: de gemeente, de projectgroep, het wijkteam.

2. Maak de zin concreet en tastbaar

Zet er een actie of resultaat in. Niet “er wordt gewerkt aan optimalisatie”, maar: “we verkorten de wachttijden voor aanvragen.”

3. Vermijd proceswoorden

Woorden als borgen, faciliteren, inzetten op maken je zin vaag. Vervang ze door een concreet werkwoord dat je ook hardop zou gebruiken.

De winst van helder en actief schrijven

Met actieve zinnen bereik je meer dan alleen leesbaarheid:

• Je tekst wordt overtuigender.

• De lezer weet direct wie verantwoordelijk is.

• Besluitvorming gaat sneller, omdat de kern duidelijk is.

• Je laat zien dat je grip hebt op je onderwerp.

En dat laatste is belangrijk: bestuurders en raadsleden nemen een tekst serieuzer als ze zien dat er duidelijke keuzes in staan.

Tot slot: actief schrijven is vakmanschap

Actief schrijven is geen trucje, maar een manier van denken. Het dwingt je om keuzes te maken: wie doet wat, wanneer en met welk resultaat?

Passieve zinnen laten die keuzes in de lucht hangen. En juist daarom zijn ze de sluipmoordenaar van elke beleidstekst.