Begrijpelijk beleid schrijven
Beleid raakt iedereen – van de burger tot de beleidsmaker, van de professional tot de politicus. Toch staan beleidsteksten vaak bekend als taai, wollig of ontoegankelijk. Begrijpelijk beleid is meer dan uitleggen in eenvoudige woorden: het is een combinatie van inhoudelijke scherpte, logische opbouw en taalgebruik dat aansluit bij de lezer.
Weten hoe dat moet?
Een kleine selectie opdrachtgevers:
Begrijpelijk beleid
Begrijpelijk beleid is een hot topic. Beleidsteksten zijn vaak lastig te begrijpen. Dat is niet alleen vervelend, het kost ook veel tijd en geld. Uit onderzoek van onder meer het CBS en Netwerk Direct Duidelijk blijkt dat onduidelijke teksten zorgen voor misverstanden, weerstand en vertraging. Beleidsprocessen lopen daardoor vast of duren langer dan nodig.
Elk jaar geven overheidsorganisaties samen tientallen miljoenen euro’s uit aan het herstellen van fouten die ontstaan door onduidelijke communicatie. Heldere taal voorkomt dat. Het zorgt voor betere samenwerking, snellere uitvoering én lagere kosten.
Waarom is het belangrijk?
Beleid werkt pas echt als mensen het begrijpen. Toch zijn veel plannen, nota’s en beleidsteksten nog moeilijk leesbaar. Ze zijn juridisch vaak in orde, maar missen duidelijke taal. Terwijl dat juist nodig is om beleid goed uit te voeren.
Begrijpelijk beleid betekent dat teksten toegankelijk zijn voor de mensen voor wie ze bedoeld zijn. Medewerkers, burgers of samenwerkingspartners moeten snel kunnen snappen wat het beleid betekent, wat er van hen wordt verwacht en welke keuzes er zijn gemaakt. Dat vraagt om heldere, eenvoudige taal — niet om versimpeling, maar om duidelijkheid.
Duidelijke beleidsteksten zorgen voor meer betrokkenheid, betere naleving en minder klachten. Ze voorkomen verwarring, weerstand en extra werk. Uit onderzoek van Netwerk Direct Duidelijk blijkt zelfs dat gemeenten tot wel 15% van hun budget kwijt zijn aan herstelwerk door onduidelijke communicatie. Denk aan extra telefoontjes, e-mails, bezwaarprocedures en klachten. Dat geld kun je beter besteden.
Beter beleid schrijven is dus geen luxe, maar noodzaak. Ongeveer 60% van de Nederlanders heeft moeite met teksten op C1-niveau — het niveau waarop veel overheidsteksten nu nog worden geschreven. Teksten op B1-niveau daarentegen zijn begrijpelijk voor 95% van de bevolking.
Hoe eenvoudiger en toegankelijker de tekst, hoe groter de kans dat beleid werkt. Begrijpelijk beleid zorgt voor vertrouwen in de overheid én voorkomt onnodige polarisatie.
Loop je vast bij het schrijven van een beleidsstuk?
Ik kan je helpen, zodat jij kunt focussen op je werk.
Beleid begrijpelijk maken: de uitdaging van duidelijke communicatie
Veel gemeenten en overheden worstelen met de vraag: hoe maken we ons beleid begrijpelijk? Vaak blijven teksten ingewikkeld, omdat schrijvers denken dat vaktaal nodig is of dat eenvoud ten koste gaat van nuance. Maar het tegenovergestelde is waar. Ook ingewikkeld beleid kun je uitleggen in heldere taal, zonder inhoud te verliezen.
Begrijpelijk beleid zorgt niet alleen voor duidelijkheid en betrokkenheid, maar ook voor eenheid. Beleidsafdelingen gebruiken nu vaak hun eigen stijl en termen, wat verwarrend is voor wie het moet uitvoeren of uitleggen. Met duidelijke, begrijpelijke teksten breng je die verschillen terug. Je maakt het beleid toegankelijk voor iedereen — ongeacht opleiding, taalniveau of voorkennis.
Het resultaat: beleid dat niet alleen op papier bestaat, maar ook echt tot leven komt.
Kenmerken van begrijpelijk beleid
-
Kort en duidelijk
De tekst is to-the-point. Geen lange bijzinnen, maar directe formuleringen. De hoofdboodschap staat centraal. -
Logische opbouw
Heldere koppen en tussenkopjes geven structuur. Zo ziet de lezer snel waar de tekst over gaat. -
Actieve zinnen
Gebruik actieve formuleringen: “De medewerker meldt zich aan” werkt beter dan “Er wordt aangemeld door de medewerker”. -
Zo min mogelijk jargon
Beperk vaktaal en leg afkortingen of moeilijke termen direct uit. -
Herkenbare voorbeelden
Maak abstract beleid concreet met situaties die je doelgroep begrijpt. -
Concrete doelen
Gebruik meetbare en toetsbare doelen, zoals “We streven naar 25% meer deelname” in plaats van vage ambities. -
Taalniveau B1
Check of de tekst op B1-niveau is geschreven. Als dat niet kan, licht moeilijke woorden of zinnen goed toe. -
Overzichtelijke opmaak
Zorg voor witruimte, duidelijke kopjes, tabellen en afbeeldingen. Dat maakt je tekst prettiger om te lezen.
Hoe maak je bestaand beleid begrijpelijk?
Bestaand beleid omzetten naar duidelijke taal is meer dan wat moeilijke woorden schrappen. Het vraagt om een goede balans tussen helderheid, volledigheid en nuance. In de praktijk betekent dat:
Schrijf voor je lezer
Denk goed na voor wie je schrijft: burgers, collega’s of samenwerkingspartners? Wat weten zij al, en wat willen of moeten ze weten? Werk eventueel met persona’s of lezersprofielen.
Gebruik taal op B1-niveau
Met korte zinnen, duidelijke woorden en zo min mogelijk vakjargon begrijpt 95% van de Nederlanders de tekst. De B1-schrijfwijzer van de overheid kan daarbij helpen.
Maak het concreet
Gebruik voorbeelden en herkenbare situaties, zodat je tekst gaat leven.
Maak de tekst overzichtelijk
Verdeel lange stukken in duidelijke paragrafen met tussenkopjes. Gebruik bulletpoints, witregels, tabellen of infographics. Dat maakt complexe informatie makkelijker te begrijpen.
Test je tekst
Laat mensen uit de doelgroep meelezen en geef ruimte voor feedback. Denk aan participatiebijeenkomsten of panels zoals van Stichting ABC.
Blijf verbeteren
Zie het herschrijven van beleid als een proces. Elke feedbackronde maakt je tekst sterker en begrijpelijker.
Zo schrijf je beter beleid: helder, toegankelijk en effectief.
Hulp nodig bij het beter schrijven van beleid?
In 7 stappen naar een begrijpelijke beleidstekst
Heldere beleidsteksten schrijf je stap voor stap. Deze aanpak helpt om scherp te blijven op doel, lezer en boodschap:
- Bereid je goed voor
Bepaal het doel van je tekst, wie je wilt bereiken en wat die lezer nodig heeft. Maak een korte startnotitie met de aanleiding, hoofdvraag, het beoogde resultaat en eventuele randvoorwaarden. Zo houd je focus. - Breng structuur aan
Kies een logische opbouw, zoals: inleiding, context, analyse, doelen, plannen, haalbaarheid, samenvatting en bijlagen. Een duidelijke indeling helpt je lezer snel vinden wat relevant is. - Schrijf in heldere taal (B1-niveau)
Gebruik korte zinnen, gewone woorden en actieve vormen. Vermijd omslachtige constructies als ‘er wordt besloten dat…’. Begin met je hoofdboodschap en werk die daarna uit. - Maak het praktisch en concreet
Laat zien wat het beleid betekent in de praktijk. Gebruik voorbeelden en herkenbare situaties die aansluiten bij de leefwereld van je doelgroep. - Gebruik visuele ondersteuning
Tabellen, infographics, schema’s of citaten maken je tekst overzichtelijker én aantrekkelijker. - Laat de tekst testen
Vraag mensen buiten je team om mee te lezen. Gebruik een taalniveautool en vraag feedback van echte lezers, bijvoorbeeld via een testpanel. - Werk de tekst bij
Verwerk de feedback en verbeter de tekst. Blijf jezelf de vraag stellen: wat moet de lezer weten en doen?
Veelgemaakte fouten bij het schrijven van begrijpelijk beleid
Bij het schrijven of herschrijven van beleidsteksten gaat het vaak mis op dezelfde punten:
-
Te veel vaktaal
Vaktermen lijken handig, maar zonder uitleg sluiten ze veel lezers buiten. -
Te lange zinnen
Zinnen met veel bijzinnen maken een tekst moeilijk leesbaar en vermoeiend om te volgen. -
Passieve formuleringen
Zinnen als “Er wordt besloten dat...” zijn vaag en onpersoonlijk. Actieve zinnen zijn duidelijker. -
Te veel details op één plek
Als je alles tegelijk noemt, raakt de lezer de rode draad kwijt. -
Te abstract taalgebruik
Vage formuleringen zoals “we streven naar verbetering” zijn niet concreet en moeilijk uitvoerbaar. -
Niet schrijven voor de lezer
Veel teksten zijn geschreven vanuit de organisatie, niet vanuit wat de lezer nodig heeft. -
Geen duidelijk vertrekpunt
Zonder heldere startnotitie of kernvraag blijft onduidelijk wat het doel van de tekst is.
Herken je één of meer van deze valkuilen? Dan is het tijd om je beleidstekst te herschrijven - helder, concreet en gericht op de lezer.