Misschien herken je dit: je leest een beleidsstuk en komt zinnen tegen als “Er wordt ingezet op het faciliteren van de sociale basis.” Je leest het nog eens. En nog een keer. Maar wat staat er nou eigenlijk? Wie doet wat? En wat gaat er concreet gebeuren?
Wollige taal komt vaker voor dan je denkt, zeker in gemeentelijke stukken. Het klinkt beleidsmatig, netjes en neutraal. Maar het is vaak ook vaag, omslachtig of onbegrijpelijk - zelfs voor collega’s of bestuurders.
Ik geloof dat duidelijk schrijven geen luxe is, maar een noodzaak. Omdat het je helpt om beleid uit te leggen, besluiten te onderbouwen en draagvlak te creëren. In deze blog laat ik je zien wat wollige taal precies is, waarom het onhandig (of zelfs schadelijk) kan zijn, en vooral: hoe je het concreter maakt.
Wat is wollige taal eigenlijk?
Wollige taal is vaag, onpersoonlijk en omslachtig. Het bestaat vaak uit lange zinnen vol abstracte woorden, zonder duidelijk onderwerp of actie. Denk aan werkwoorden als “inzetten op”, “borgen” of “stimuleren”. Of aan zinnen waarin niemand iets doet, maar er wel van alles “wordt gedaan”.
Waarom schrijven ambtenaren zo? Meestal niet met opzet. Vaak is het een gewoonte, of een manier om veilig te blijven. Hoe vager de tekst, hoe kleiner de kans op gedoe. Maar een vage tekst maakt het ook moeilijker om goede besluiten te nemen. En soms zelfs gevaarlijk.
Een vriendin van mij zat een paar jaar geleden in de gemeenteraad. Ze vertelde dat niemand in de vergadering durfde toe te geven dat ze een bestuursstuk niet begrepen. Het klonk ingewikkeld en belangrijk — dus keurde de raad het voorstel goed. Pas achteraf bleek dat het ging om een budget van een half miljoen euro. Niemand had precies begrepen waar dat geld voor bedoeld was.
Dat is precies waarom ik pleit voor duidelijke taal. Niet om dingen te versimpelen, maar om ervoor te zorgen dat beleid echt begrepen wordt.
Wat is het probleem met wollige teksten?
Wollige teksten lijken soms onschuldig. Maar ze kunnen flinke gevolgen hebben.
Een vage tekst zorgt ervoor dat je lezer gaat twijfelen, afhaken of interpreteren. En dat laatste is gevaarlijk: als mensen zélf moeten invullen wat er bedoeld wordt, krijg je uiteenlopende verwachtingen en misverstanden. In beleid is dat precies wat je wilt voorkomen.
Een onduidelijke tekst kan ook vertragen. Collega’s snappen niet wat er van hen verwacht wordt. Bestuurders stellen besluiten uit omdat ze het gevoel hebben “dat er iets niet klopt”. Of burgers voelen zich buitengesloten omdat de taal afstandelijk en abstract is.
Nog een risico: wollige teksten vallen in de raad of bij een wethouder zelden op. Ze klinken verstandig. Daardoor keurt de raad ze vaak goed, zonder dat iemand echt weet wat er gaat gebeuren. Pas bij de uitvoering komt de vraag: wat staat hier eigenlijk? Dat leidt regelmatig tot extra werk of onnodige schade. Helder schrijven is dus geen taalspelletje, maar een vorm van risicobeheersing.
Vijf voorbeelden van ambtelijke taal – en hoe het beter kan
Hieronder zie je vijf zinnen zoals ik ze regelmatig tegenkom in gemeentelijke teksten. Daarnaast zie je een alternatief, hoe het ook kan: duidelijk, actief en concreet.
Wollige zin
Er wordt ingezet op het faciliteren van de sociale basis.
Duidelijke versie
De gemeente ondersteunt buurtcentra en vrijwilligersorganisaties met geld en advies.
Wollige zin
In het kader van de participatieaanpak wordt verbinding gezocht met bewonersinitiatieven.
Duidelijke versie
We gaan bewoners actief betrekken bij het maken van plannen voor hun buurt.
Wollige zin
De regie ligt bij de gemeente, waarbij samenwerking met partners centraal staat.
Duidelijke versie
De gemeente stuurt het project aan en werkt samen met welzijnsorganisaties en scholen.
Wollige zin
Voor de uitvoering van het beleidskader worden vervolgstappen uitgewerkt.
Duidelijke versie
In september maken we een actieplan met concrete maatregelen.
Wollige zin
De dienstverlening wordt geoptimaliseerd met het oog op klantgerichtheid.
Duidelijke versie
We verbeteren onze dienstverlening door wachttijden te verkorten en brieven begrijpelijker te maken.
Let op: een duidelijke zin betekent niet altijd een korte zin. Het gaat erom dat de lezer snapt wat er gebeurt, wie het doet en wat het effect is.
Hoe maak je je eigen tekst concreter? (5 praktische tips)
Wil je je tekst minder wollig maken? Dan hoef je echt niet meteen alles om te gooien. Begin klein, met deze vijf tips die ik zelf vaak gebruik tijdens trainingen en redactie:
- Schrijf alsof je het vertelt aan een collega aan de koffieautomaat
Vermijd taal die je nooit hardop zou zeggen. Zeg je in een gesprek: “We zetten in op het borgen van een integrale aanpak”? Waarschijnlijk niet. - Gebruik woorden waar je een foto van zou kunnen maken
Een van mijn favoriete tips: schrijf zo concreet dat je er een beeld bij krijgt. Iemand die iets doet, op een plek, met een zichtbaar resultaat. - Begin met wie iets doet
Passieve zinnen (“Er wordt gewerkt aan...”) zijn veilig, maar maken je tekst vaag. Zeg liever: “De gemeente werkt aan…” of “De projectgroep stelt een plan op.” - Wees allergisch voor vaagtaal
Denk aan woorden als ‘optimaliseren’, ‘een plek geven’, ‘een rol vervullen’, ‘procesmatig’. Vraag je af: wat gebeurt er precies? en wie doet dat? - Lees je tekst hardop voor
Wat stroef klinkt, leest ook stroef. Hardop lezen helpt je om lange zinnen, dubbele ontkenningen en wolligheid sneller te herkennen.
Tot slot: duidelijk schrijven is geen versimpeling, maar verdieping
Duidelijke taal is geen trucje, en ook geen kwestie van een spellingscontrole op het eind. Het is een manier van denken. En het is een manier van werken die maakt dat je als beleidsadviseur serieus wordt genomen, ook door mensen buiten je vakgebied. Dus: durf concreet te zijn. Durf te schrappen.
Reactie plaatsen
Reacties